1. TALAŞ KALDIRMA ve TAKIM TEZGAHLARI

2. T a n ı m l a r

TALAŞ KALDIRMA : Endüstri dünyasında mal veya mamuller; imal edilmeden önce konstrüktörler tarafından düşünülür, hesaplanır, malzemesi seçilir ve resimlendirilir. Bu safha mamul mühendisliği ve mamul tasarımı safhasıdır. Hammadde ve ilgili teknik resmi birlikte tezgaha sevkedildiği zaman, iş parçasının tezgahta işlenmesi aşaması başlar. Bir iş parçasının teknik resimde belirlenen son şeklini alabilmesi için hammadde üzerinden bir miktar malzemenin talaş yonga, toz veya parçacıklar halinde kaldırılması gerekebilir. İşleme türü eğer böyle bir talaş alma karakteri arz ediyorsa buna TALAŞ KALDIRMA işlemi diyoruz.

TAKIM: İş parçasına büyük bir kuvvetle dayanan ve dalan tezgahın herhangi bir unsuruna tesbit edilmiş olan kesici, yontucu, aşındırıcı karakterdeki esas elemandır. Asıl işlemeyi yapan bu eleman ile iş parçası arasında şüphesiz ki, bir hareket vardır. Bu eleman özellikle talaş kaldırma işlemlerinin konu edildiği yerlerde ÇAKI, KESKİ, BIÇAK, KALEM, TAKIM vb. adlar alır. Bu talaş kaldırma takımlarında takımın mutlaka kesici yontucu, aşındırıcı bir kenarı veya yüzü vardır. İş parçası ile bu kısım temas eder. Bu temas, kuvvet ve hareketin uygulanması insan eliyle veya ekseriya makinalar yardımıyla olur.

TAKIM TEZGAHI: Talaş kaldırılarak parça işleyen takımları insandan daha büyük bir kuvvet ve güç ile ve olaya son derece hakim olarak, yani ölçülü ve yeterli enerjiyi sağlayacak şekilde kullanmak ancak makinalarla olabilir. Bu takdirde hammadde üzerinden parçacıklar yontmak veya aşındırmak suretiyle parçayı işlemek için gerekli enerjiyi sağlayan ve bunu takım marifetiyle iş parçasına ileten bir makina söz konusudur ki, buna TEZGAH veya TAKIM TEZGAHI denir. Takım tezgahı üzerine iki eleman tespit edilir: Takım ve İş Parçası. Tezgah, takım ve iş parçasının bazen birine, genellikle her ikisine farklı hareketler vererek ve takım ile iş parçasının temas yüzeyinde doğan yeni hareketin sonucu talaş kaldırmayı gerçekleştirir. Yani kesme gerçekleşir. Bu güçlü tezgahlar ile çoğunlukla madenler

işlenir. Bu iş için de madenleri yontabilen takımlar kullanılır. Böyle tezgahlara talaş kaldırarak şekil veren tezgahlar veya "Takım Tezgahları" denir. Bir de talaşsız şekil veren tezgahlar vardır. Talaşsız şekil veren tezgahlarda da şüphesiz takımlar kullanılmaktadır. Fakat, bu takımlarla talaş kalkmadan iş parçası belli bir biçimden başka bir biçime dönüştürülür. İmal usulü yani iş parçasının amaçlanan bir biçime dönüştürme işlemi talaşsız bir yöntem ise böyle imal usullerine "Talaşsız Şekil Verme" denir. Bu hususta döküm, kaynak,hadde, lehim, perçin, plastik şekil verme (bükme, çekme, derin çekme, sıvama, dövme, presleme) gibi şekil verme işlemleri söz konusudur. Talaş kaldırarak şekil verme işlemleri şunlardır: Tornalama, frezeleme, planyalama, torna veya matkap tezgahı ile delme, taşlama, hassas yüzey işlemleri, fizik-elektrik-kimyasal yöntemlerle aşındırma v.b. Talaşsız şekil verme metodları ile elde edilen malzeme veya mamul genellikle iş parçasında istenen boyut ve yüzey pürüzlülüğü açısından yarı mamul denilecek seviyededir. Çubuk bir malzeme olabilir. Prizmatik veya silindirik kütükler, çubuklar halinde haddeleme işlemi sonucu elde edilmişlerdir. Fakat bu ilave bir tornalama v.b. bir işlemi gerektirebilir. Yahut pres, dövme ve döküm sonucu kaba şekli ortaya çıkmış bir yarımamul olabilir. Yani teknik resmi ile boyutları ve yüzey düzgünlüğü tasarlandığı şekilde bir mamule sahip olmak için muhakkak yine freze planya, taşlama, tornalama v.b. bir işlemeye tabi tutulacaktır. Bu tür işlemleri genellikle talaş kaldırma işlemlerini gerçekleştiren tezgahlara TAKIM TEZGAHLARI diyoruz.

2. Talaş Kaldırmanın Fiziksel İlkeleri

Kesme işlemi, elastik ve plastik şekil değiştirmenin, her ikisini birden içine alan gayet karmaşık fiziksel işlemlerden biridir. Bu işlem sırasında büyük bir sürtünme, ısı oluşumu, takım geometrisi, talaşın büzülmesi ve kıvrılması, işlenen yüzeyin su alması ve takım aşınması gibi olgular ve etkenler birlikte olayı etkilemektedir. Talaş kaldırma ilminin temel sorunu, kesme işleminin fiziksel esaslarını kurmak, sebeplerini bulmak ve topluca bu olayların etkisini veren bağıntı ve kanunları ortaya koymaktır. Bu sorunun tam ve doğru çözümü, talaş kaldırma işleminin rasyonel bir şekilde kontrolüne imkan verir. Tabii, ayrıca bu çalışmalarla bulunan kurallar ve çözümler, prodüktivite artışı, kalitenin yükselmesi ve daha ekonomik çalışmaya da sebep olacaktır.

Şekil 1. Malzeme servis ve dağıtım robotu (Cincinnati Milacron)

Şekil2. Altı serbestlik dereceli mafsallı kolları olan tipik bir endüstri robotu

1.3 Takım Tezgahlarının Sistematiği

Takım tezgahlarını şu gruplar içinde sınıflandırabiliriz.

A- Talaş kaldırma usulüne göre tezgahların sınıflandırılması :

A1	Tornalama (Turning)
A2	Delik işleme (Boring)
A3	Muhtelif delik delme işlemleri ( Trepanning )
A4	Vargel ile düzlem işleme ( Shaping )
A5	Planya ile düzlem işleme ( Planing )
A6	Boşaltma işlemi ( Broaching )
A7	Matkapla delme ( Drilling )
A8	Raybalama ( reaming )
A9	Havşalama ( Countersinking )
A10	Derin delik işleme (Counterboring )
A11	Benek yüzey işleme( Spotfacing )
A12	Rulmanlı parlatma işlemi ( Roller Burnishing )
A13	Kılavuzla deliklere diş açma ( Tapping )
A14	Freze bıçağı ile diş açma ( Thread Milling )
A15	Pafta ile vida açma ( Die Threading )
A16	Vida dişi taşlama (Thread Grinding )
A17	Ovalama ile vida dişi açma (Thread Rolling )
A18	Ovalama ile kanal ve kama yuvası açma ( Spline Rolling )
A19	Mil işlemede revolver ve vida tezgahlarında çok takımlı talaş kaldırma ( Multiple operation machining )
A20	Frezeleme ( Milling )
A21	Dişli çarkların işlenmesi( Maachining of gears )
A22	Dişli çarkların taşlanması ( Grinding of gears )
A23	Dekupaj- Şerit testere ile oyma ( Counter band sawing )
A24	Testere ile kesme ( Cutoff band sawing )
A25	Elektroerozyon ( EDM – Electrical Discharge machining )
A26	Elektrokimyasal işleme ( Electrochemical machining )
A27	Kimyasal işleme (Chemical machining )
A28	Ultrasonik işleme (U. M)
A29	Abrazif jet işleme ( AJM )
A30	Elktron ışını ile işleme ( E. Beam M. )
A31	Laser ile işleme ( LBM )
A32	Plazma arkı ile işleme ( PAM )
A33	Taşlama ( Grinding )
A34	Aşındırıcı kaplanmış disklerle taşlama ve parlatma
A35	Elektroerozyonla taşlama ( EDG )
A36	Elektrokimyasal taşlama ( ECG )
A37	Elektrokimyasal honlama ( ECH )
A38	Elektrokimyasal erozyonla taşlama ( ECDH )
A39	Honlama ( Honing )
A40	Lepleme ( Laping )

B- Kontrol şekline göre tezgahların sınıflandırılması :

B1. El kontrollu tezgahları

B2. Otomat tezgahlar

B21. Mekanik tertibatlı otomat T.

B211. Pim kontrollu otomat T.

B212. Kam kontrollu otomat T.

B213. Kopya kontrollu otomat T.

B22. Nümerik kontrollu tezgahlar

B221. NC Nümerik kontrollu T.

B222. CNC Bilgisayarlı nümerik kontrollu T.

B223. DNC Direkt nümerik kontrollu T.

(Ana bilgisayarlı N. kontrollu T.)

B224. Mağazinli Paletli CNC işlem merkezi.

C -Üretim tipine ve hacmine göre tezgahların sınıflandırılması:

C1. Üniversal tezgahlar

C2. Prodüksiyon tezgahları

C21. Revolver torna

C22. Prodüksiyon freze

C3.ÖzelTezgahlar

C4. Transfer tezgahları

C41. Doğrusal transferli T.

C42. Dairesel transferli T.

C5. Otomatik imalat hatları

C51. Rijit imalat hatları

C52. Esnek imalat hatları

C521. Parça bekletmeli esnek İ.H.

C522. Parça gezdirmeli esnek İ.H.

C523. Yarı otomat esnek İ.H.

C53. FMC Esnek imalat hücreleri